SPIS TREŚCI
CO MODERNIZOWAĆ W JBL L100
Po przeprowadzeniu rozeznania w Internecie, doszedłem do wniosku, że największe korzyści można osiągnąć poprzez modernizację zwrotnicy, która według licznych źródeł internetowych jest najsłabszym ogniwem JBL L100. Istnieją inne potencjalne ulepszenia, takie jak sztywniejsze obudowy lub zastąpienie materiału tłumiącego pianką akustyczną, jednak prawdopodobnie nie przyniosą one tak dużej różnicy jak modernizacja zwrotnicy. Z tego powodu postanowiłem skupić swoje wysiłki na modernizacji oryginalnych zwrotnic. Jak widać na schematach poniżej, oryginalna zwrotnica JBL L100 ma dość prostą konstrukcję. Na głośniku niskotonowym nie ma żadnych filtrów, natomiast w sekcji średniotonowej i wysokotonowej znajduje się filtr górnoprzepustowy. Aby dopasować się do niższej czułości głośnika niskotonowego, głośniki wysokotonowe i średniotonowe są tłumione za pomocą L-padów. Krótko mówiąc, każda zwrotnica JBL L100 zawiera dwa kondensatory elektrolityczne i dwa L-pady. O dziwo, kondensatory elektrolityczne nie wyschły i mieszczą się w specyfikacji JBL. Natomiast L-pady mają tendencję do degradacji, co często prowadzi do zniekształceń sygnału podczas odtwarzania lub do całkowitego braku działania przetworników. Ogólnie rzecz biorąc, zwrotnica jest bardzo prosta w porównaniu do współczesnych standardów.
PROJEKTY ZWROTNIC DO JBL L100
Istnieją trzy potencjalne sposoby na modernizowanie zwrotnicy JBL L100.
1. Zwrotnica Troelsa Gravesen’a (TG) – koszt: ok. 900 zł za parę
Możemy zastąpić zwrotnicę JBL L100 nową, zaprojektowaną przez Troelsa Gravesena. Dla tych, którzy go nie znają, Pan Gravesen to niezależny duński projektant głośników, mający spore doświadczenie i bardzo ciekawe projekty głośników. W projekt jego zwrotnicy do JBL L100 włożył on wiele czasu i wysiłku. Cały proces jest dobrze udokumentowany na stronie internetowej Pana Gravesena. Niestety, jest to projekt komercyjny, co oznacza, że nie można po prostu obejrzeć schematów i samodzielnie wykonać zwrotnicy przy użyciu wybranych przez siebie komponentów. Jedynym sposobem na zdobycie schematów jest zakup zestawu od Jantzen Audio, który zawiera również wszystkie komponenty niezbędne do zbudowania dwóch zwrotnic. Zestaw dostępny jest w 4 różnych wersjach (różniących się jakością komponentów), z najtańszą zaczynającą się od około 940 zł (poziom 4), a najdroższą kosztującą 2300 zł (poziom 1). Nie jest to idealne rozwiązanie jeśli posiadasz już wiele komponentów i chcesz po prostu wypróbować ten projekt.
2. Zwrotnica Dennisa Murphy’ego (DM) – koszt: ok. 500 zł za parę
Oryginalną zwrotnicę JBL L100 możemy wymienić na nową zaprojektowaną przez Dennisa Murphy’ego. Pan Murphy jest niezależnym projektantem głośników z Ameryki. Nie jest zbyt dobrze znany w Europie, jednak wiele jego konstrukcji głośnikowych ma status kultowy w USA. Modernizacja zwrotnicy została przeprowadzona we współpracy ze Swerdem, który zainicjował i koordynował cały projekt. Całość jest dobrze udokumentowana na forum Audioholics. Ponieważ obaj Panowie zajęli się tym z pasji do głośników, udostępnili schematy zwrotnicy w Internecie. Oznacza to, że jeśli jesteś zainteresowany wypróbowaniem tego projektu i masz już niektóre komponenty, możesz to zrobić stosunkowo niewielkim kosztem.
3. Zwrotnica Oryginalna – koszt: ok. 275 zł za parę
Możemy pozostać przy oryginalnej topologii zwrotnicy JBL L100, ale wymienić kondensatory na dobrej jakości kondensatory polipropylenowe oraz zastąpić L-pady nowymi. Przewody z miedzi beztlenowej (OFC) również nie zaszkodzą.
Z powodu mojej dociekliwości, a także dlatego, że (o ile wiem) nikt wcześniej tego nie próbował, postanowiłem przetestować wszystkie trzy modernizacje zwrotnic i podzielić się moją opinią na temat każdego z nich z innymi majsterkowiczami. Dlatego, jeśli rozważasz modernizację zwrotnic w swoich JBL L100, poniższy opis może Cię zainteresować.
PROCES MODERNIZACJI ZWROTNICY JBL L100
Aby ocenić, jak każda opcja wpływa na dźwięk, pozostawiłem jeden z głośników w jego oryginalnym stanie i przeprowadziłem wszystkie testy odsłuchowe w trybie mono. Zmierzyłem też charakterystykę częstotliwościową oryginalnego głośnika oraz zmodernizowanego głośnika z każdym z wariantów zwrotnicy. Ze względu na ograniczony rozmiar mojego warsztatu w połączeniu ze stosowaniem bramkowania, pomiary są wiarygodne powyżej 500 Hz. Nie korzystam z najwyższej klasy sprzętu pomiarowego, ale to co używam ma liniową charakterystykę i daje mi dobry wgląd w to co się dzieje. Nie zależało mi tutaj na bezwzględnej dokładności, a bardziej na wykazaniu dokładnych różnic miedzy trzema wersjami zwrotnic.
1. Zwrotnica Troelsa Gravesena (TG)
Swoją przygodę rozpocząłem od zwrotnicy JBL L100 zaprojektowanej przez Troelsa Gravesena. Osoby, które ją wypróbowały, zazwyczaj są pod dużym wrażeniem (zobacz opinie). Zwrotnica ta jest najbardziej skomplikowana spośród wszystkich trzech projektów i według symulacji Pana Gravesena, zapewnia stosunkowo płaską charakterystykę częstotliwościową oraz doskonałą integrację fazową. Zestaw jest bardzo dobrze zapakowany, a wszystkie komponenty są osobno owinięte folią bąbelkową. Kit zawiera zestaw instrukcji, schematów i rysunków, więc nawet osoba bez wiedzy z zakresu elektroniki będzie w stanie go złożyć.
Kiedy zbudowałem zwrotnicę, najpierw przeprowadziłem pomiar charakterystyki częstotliwościowej. Gdy porównałem wykres z oryginalną zwrotnicą JBL L100, nie mogłem uwierzyć, jak dobrze wypada zwrotnica Pana Gravesena. Większość charakterystyki częstotliwościowej mieściła się w zakresie +/- 3 dB. Byłem tak podekscytowany, że pośpiesznie wróciłem do domu, aby jej posłuchać. I tu zaczęły się problemy. Kiedy podłączyłem ją po raz pierwszy, pomyślałem, że mogłem poluzować jedno z połączeń w drodze z warsztatu bo głośnik grał tak jakbym owinął kocem głośniki średnio i wysokotonowe. Trzykrotnie sprawdziłem wszystko, łącznie z polaryzacją głośników i nie znalazłem żadnych błędów. Wygląda na to że taki jest po prostu dźwięk tej zwrotnicy.
Jednak pierwsze wrażenia mogą być mylące, więc przeprowadziłem dokładny test odsłuchowy, używając różnych gatunków muzycznych i poziomów głośności. Z przykrością stwierdzam, że jak dla mnie, ta zwrotnica pozbawia JBL L100 życia. Jest to szczególnie zauważalne przy słuchaniu na niskim do średniego poziomie głośności. To dziwne, ponieważ można zauważyć, że zapewnia bardziej zrównoważony dźwięk niż oryginalna zwrotnica, ale ciągle miałem wrażenie, że brakuje średnich i wysokich tonów. Pomyślałem, że może to dlatego, że oryginalna zwrotnica gra raczej jasno więc przestałem słuchać oryginalnego głośnika i skupiłem się tylko na ulepszonym, mając nadzieję, że uczucie braku średnich i wysokich tonów minie. W końcu pomiary on axis sugerują, że jest ich tam wystarczająco dużo. Niestety, moje odczucie nie minęło, i mimo że bardzo się starałem znaleźć coś, co by mi się w tej zwrotnicy podobało, nic nie znalazłem. Ta zwrotnica sprawia, że muzyka jest mniej ekscytująca, a głosy nie brzmią tak dobrze jak w oryginalnej zwrotnicy JBL L100. Daje także wrażenie, że jest nieco za dużo górnego basu. Nawet separacja w oryginalnej zwrotnicy wydaje się lepsza, popychając głosy przed głośniki, podczas gdy zwrotnica Gravesena zdaje się łączyć wszystkie dźwięki razem.
Jeśli miałbym znaleźć coś dobrego w tej zwrotnicy… cóż, jeśli słuchasz muzyki bardzo głośno, zwrotnica Gravesena sprawi, że JBL L100 będzie bardzo przyjemny i gładki, podczas gdy oryginalna zwrotnica sprawi, że będą bolały Cię uszy. Nawet kiedy puściłem zmodernizowany głośnik mojej żonie, powiedziała, że brzmi, jakby ktoś owinął go kołdrą… Zestaw zawiera zapasowe rezystory, które pozwalają na wzmocnienie wysokich i średnich tonów bez psucia integracji fazowej. Wypróbowałem je, ale nie zrobiło to większej różnicy (przynajmniej nie na tyle, bym chciał korzystać z tych zwrotnic na stałe).
2. Zwrotnica Dennisa Murphy’ego (DM)
Kolejnym krokiem mojej podróży była zwrotnica JBL L100 zaprojektowana przez Dennisa Murphy’ego. Tym razem, gdy budowałem zwrotnicę, rozpocząłem testy odsłuchowe, zanim jeszcze cokolwiek zmierzyłem. Oczywiście, sprawdziłem wszystkie połączenia trzykrotnie, aby upewnić się, że zwrotnica jest podłączona prawidłowo. Kiedy po raz pierwszy ją włączyłem, miałem wrażenie, że dźwięk jest trochę stłumiony, ale moje uszy szybko przyzwyczaiły się do nowego, dobrze zbalansowanego brzmienia. W bezpośrednim porównaniu z oryginalną zwrotnicą, brzmi znacznie łagodniej i znacznie mniej jaskrawo. Usuwa wiele wad oryginalnej zwrotnicy, ale również zabiera wiele dobrych rzeczy, które oryginalna zwrotnica potrafiła nam zaoferować. Wokal nie wydaje się tak realistyczny, a gitary są znacznie bardziej grzeczne – co dla mnie jest niekoniecznie dobrą rzeczą. Zachęcony względnie dobrym brzmieniem, zmierzyłem zwrotnicę i odkryłem, że zapewnia stosunkowo płaską charakterystykę częstotliwościową, ale z nieco wyższym poziomem wysokich tonów niż ta zaprojektowana przez Troelsa Gravesena.
Gdybym miał wybierać między projektem TG a DM, zdecydowanie pozostałbym przy topologii DM. Niemniej jednak, nie byłem w pełni zadowolony z projektu DM, ponieważ zbyt zabiera on zbyt wiele z oryginalnego brzmienia L100. Daje nam to głośniki vintage, które starają się brzmieć jak nowoczesne głośniki. Robią to dość dobrze, ale można znaleźć nowoczesne głośniki, które brzmią zdecydowanie lepiej, wiec czy ta gra jest warta świeczki?
3. Zwrotnica Oryginalna
Ostatnim krokiem było sprawdzenie, czy mogę wprowadzić jakiekolwiek ulepszenia w dźwięku, nie psując oryginalnego charakteru głośników JBL L100. Czyli wymiana kondensatorów oraz wymiana L-padów.
To najłatwiejsza i najtańsza modernizacja jaką można przeprowadzić i mogę śmiało powiedzieć, że warto to zrobić. Największa poprawa brzmienia pochodzi z wymiany L-padów na nowe. Stare potencjometry nie starzeją się zbyt dobrze i powodują wiele słyszalnych problemów, takich jak zniekształcenia oraz spadki w charakterystyce częstotliwościowej (zobacz wykres poniżej). Dodatkowy, ale mniej istotny wzrost jakości dźwięku wynika z wymiany oryginalnych kondensatorównna nowe kondensatory polipropylenowe. Wymiana przewodów na dobrej jakości OFC nie zaszkodzi, ale wątpię, czy przyniesie słyszalną różnicę. Wszystkie te zmiany przywracają głośniki do ich pierwotnej chwały i zachowują ich charakter. Spójrz na charakterystykę częstotliwościową powyżej, aby zobaczyć efekty tych ulepszeń. Głośniki po takiej modernizacji są dalekie od ideału, ale brzmią tak, jak zostały zaprojektowane i to mi się podoba!
PODSUMOWANIE
Projekty zwrotnic JBL L100 Pana Gravesena i Pana Murphy’ego sprawiają, że głośniki brzmią znacznie łagodniej ale nie koniecznie lepiej. Gdybym miał wybrać jeden z nich, zdecydowanie byłby to projekt DM. Jak dla mnie, nie tylko lepiej brzmi, ale można go zbudować z dowolnych komponentów, ponieważ schematy są ogólnodostępne w Internecie. Niemniej jednak, subiektywnie, żaden z tych projektów nie poprawia brzmienia JBL L100. Oczywiście, obydwie zwrotnice dobrze się mierzą i starają się brzmieć jak nowoczesne konstrukcje ale nie do końca im to wychodzi. Istnieje wiele nowoczesnych głośników, które brzmią dużo lepiej od zmodernizowanych JBL L100.
Lubię JBL L100 za to czym są i akceptuję ich wady. Chciałbym również podkreślić, że używam głośników dla przyjemności, a nie do monitorowania studyjnego. Czy ma to jakiekolwiek znaczenie, że oryginalne głośniki mają +9 dB na wysokich tonach jeśli ich słuchanie sprawia mi radość? Czy JBL L100 to świetne głośniki w swojej oryginalnej formie? Nie, daleko im do tego! Ale używam ich jako „okna” do uzyskania brzmienia z lat 70tych. Jest to podobne do jazdy klasycznym samochodem z tamtej epoki – nie będzie jeździł tak dobrze jak nowoczesne auta, ale mimo to może to być bardzo przyjemne doświadczenie.
Dlatego, jeśli chcesz zmodernizować swoje ukochane JBL L100, to moja rada brzmi – trzymaj się oryginalnej topologii zwrotnicy, wymień kondensatory na kondensatory lepszej jakości i wymień L-pady na nowe.
Na koniec chciałbym dodać, że jest wiele osób, które są zadowolone zarówno ze zwrotnic Pana Gravesena, jak i Pana Murphy’ego, i nie zamierzam zniechęcać nikogo do ich budowania. Po prostu dzielę się swoimi subiektywnymi odczuciami, które jasno pokazują, że każdy z nas ma inne preferencje i każdemu może podobać się coś innego.
Wykonano: Grudzień 2016 | Opublikowano: Lipiec 2017